Enschede in de Tweede Wereldoorlog. De N.S.B.

Enschede in de Tweede Wereldoorlog. De N.S.B.

De Duitse bezetting vanaf 10 Mei 1940 werd niet door alle Nederlanders als iets slechts gezien. Een groep Nederlanders had dezelfde ideeën als de Duitsers en zo kwam de Nationaal-Socialistische Beweging (N.S.B) tot stand.
Het nationaal-socialisme was een politieke stroming die erg racistisch en anti-joods was en het Duitse volk verheerlijkte. Nederlandse vertegenwoordigers van deze politiek-maatschappelijke stroming organiseerden zich o.a. in de N.S.B. Deze beweging werd op 14 december 1931 opgericht door Anton Mussert en C. van Geelkerken. De reden hiervoor was o.a. de slechte economische situatie in de wereld, de armoede en werkeloosheid. De organisatie, die ook bekend stond als De Beweging, had vanaf mei 1933 ook in Enschede een plaatselijke afdeling. Het zogenaamde kringhuis bevond zich aan de Molenstraat, in hotel "Twente" 

In 1935 deed de N.S.B. als politieke partij mee aan de Provinciale Statenverkiezingen, dit zijn de verkiezingen voor het bestuur van de provincie. Het succes was groot; de partij haalde 7,9 % van de stemmen en in Enschede zelfs 11,34 %. Bij de verkiezingen 2 jaar later ging het veel minder goed. De N.S.B. heeft toen de helft van haar kiezers verloren te hebben.
Na de Duitse inval op 10 Mei 1940 groeide het zelfvertrouwen van de N.S.B., men kreeg meer invloed op het openbaar bestuur. Uiteindelijk zou er ook in Enschede een N.S.B.-burgemeester worden aangesteld.

Propaganda
Tijdens de oorlog kwam ook de propagandamachine van de N.S.B. steeds meer op gang. Kranten met veelzeggende gruwelijke namen: “De Doodsklok” en “Volksblad bij de opruiming van het Jodendom”.
Vanuit de N.S.B. zijn ook de W.A. (Weer-afdeling; Knokploegen van de N.S.B.), de Nederlandse S.S. (Sicherheits Schutz, later Germaanse SS genoemd) en de Nationale Jeugdstorm ontstaan. In juli 1943 ontstond het Vrijwilligers Legioen dat later werd opgenomen in de Waffen-SS (Het militaire elitecorps van de SS). Voor de kinderen (10 tot 18 jaar) van de NSB-leden bestond er de Jeugdstorm. Dit was een lichte vorm van een militaire organisatie die als doel had om kinderen op te voeden aan de hand van de nationaal-socialistische gedachte. In Enschede had de Nationale Jeugdstorm een plek in de Hengelosestraat in voormalig station Noord.

De vooroorlogse NSB verspreidde haar informatie vooral door verkiezingspunten. Men probeerde kiezers en leden aan te trekken door middel van verkiezingsposters en (leden-)vergaderingen. Hierin kwamen al hun ideeën en sympathieën voor de nazi’s naar voren. Na de Duitse inval en tijdens de bezetting werd de informatie nog meer propaganda. Hiermee probeerde men de mening van het volk voor zich te winnen en aan te tonen dat er vooral voordelen zaten aan de Duitse bezetting. Er was propaganda in kranten, radioberichten, folders en posters.
Een andere manier van het verspreiden van propaganda was zang. Leden van de W.A. (Weer Afdeling, dit zijn de knokploegen van de NSB) werden verplicht om vastgestelde liederen van zowel de NSB als enkele Duitse liederen te kennen. Ze moesten verplicht deelnemen aan oefenbijeenkomsten en deze liederen uit het hoofd kunnen zingen. Door middel van deze propaganda hoopte de NSB zelf meer controle en macht te krijgen over de Nederlandse bevolking. Verder probeerde men op deze manier meer leden aan te trekken. Zowel voor de NSB zelf als voor de W.A.

Vervolging N.S.B.'rs
Door de oorlogsjaren heen groeide de haat van de bevolking tegen de N.S.B. De mensen die de bezetters hielpen bij het opsporen van Joden en onderduikers werden nog het meest gehaat. Het verzet wist gedurende deze jaren twee uit Enschede afkomstige N.S.B.’ers te doden. In Enschede telde de N.S.B. in het begin 1243 leden, 33 zegden hun lidmaatschap nog voor de Duitse bezetting op. Tussen 1940 en 1945 deden nog eens 295 leden dit. De 907 N.S.B.’ers die overbleven werden na de oorlog gearresteerd en berecht.

Afbeeldingen bij dit artikel:

• Wervingsposter 'In dienst van ons volk. En gij? Wordt W.A.-man' Publicatie door N.S.B. (Stadsarchief Enschede, OB000134)
• Hotel café restaurant Twente. Voorheen kringhuis N.S.B. (Stadsarchief Enschede, 091399)