Enschede in de Tweede Wereldoorlog. Illegale pers.

Enschede in de Tweede Wereldoorlog. Illegale pers.

Een belangrijke positie in de Tweede Wereldoorlog was er voor de Nederlandse verzetskranten. Nadat iedereen verplicht was de radiotoestellen in te leveren, kon een groot gedeelte van de bevolking geen betrouwbaar nieuws meer ontvangen. De zenders op het radio gaven alleen dat nieuws door, dat politiek gezien het Duits belang hielp. De pers werd gecensureerd en werd verplicht om Duitse propaganda te publiceren. 
Gelukkig hadden niet alle Nederlanders hun radiotoestel ingeleverd. Op verschillende plaatsen kon nog geluisterd worden naar Nederlandse uitzendingen die vanuit Engeland met betrouwbare berichten kwamen over het verloop van de oorlog. Met behulp van codes werden bovendien berichten doorgegeven aan het verzet. Met behulp van eigen zendapparatuur en –installaties werd contact gehouden met Engeland.

Men kwam al snel tot de conclusie dat het belangrijk was dat ook de Nederlanders zonder radio moesten weten hoe het er werkelijk aan toe ging. Daarom ging men illegale blaadjes, vlugschriften en brochures drukken en verspreiden. Bovendien verschenen er plaatselijk gestencilde blaadjes. Deze groeiden uiteindelijk uit tot een aantal landelijke dagbladen. De belangrijkste landelijke- en provinciale bladen in die tijd waren Vrij Nederland, Trouw, Het Parool en De Waarheid.
Verder verschenen er ook nog kleinere bladen zoals “Ons Volk”, “Je Maintiendrai” en “De Oranjekrant” en lieten Engelse piloten uit Engeland afkomstige blaadjes op Nederlands grondgebied vallen. Het ging hier om bladen zoals “De Luchtpost”, “De Wervelwind” en “De Vliegende Hollander”.

Alle mensen die voor de illegale pers werkzaam waren liepen een groot risico. Zowel de mensen die zich bezig hielden met het produceren van deze kranten, als zij die ze verspreidden. Dit gold ook voor de mensen die berichten opvingen en doorzonden. Als de Duitsers je betrapten, was de kans dat je het overleefde zeer klein. Er vielen hierbij veel slachtoffers, maar men bleef toch doorgaan met dit belangrijke werk.
Dankzij de illegale pers was de Nederlandse bevolking toch op de hoogte van de werkelijke stand van zaken van de oorlog. De burgers wisten bovendien moed te putten uit de berichtgeving en wisten zo beter stand te houden in deze tijden van bezetting.                             

De werkwijze van de illegale pers kwam vaak op hetzelfde neer. Alles moest in het geheim gebeuren. Drukpersen en stencilmachines stonden verborgen in schuren, op zolders of onder de grond. Vaak moest er bij het zwakke licht van olielampjes en kaarsen gewerkt worden. De kranten zelf gingen van hand tot hand. Vooral meisjes waren verantwoordelijk voor het verzorgen van het vervoer en de verspreiding van de kranten. Grote estafettediensten zorgden er op hun beurt voor dat de kopij van de hoofdredacties bij de plaatselijke afdelingen terechtkwam. Deze mensen voerden, los van wat de (weer)omstandigheden ook mochten zijn, op hun fietsen met houten (of van andere harde materialen gemaakte) banden hun taken uit.

Afbeeldingen bij dit artikel:

• Cover verzetsblad: "De Wervelwind" die door de RAF (Royal Air Force, de luchtmacht uit Engeland) boven Nederlands grondgebied werd gedropt
• Foto: Leden van een verzetskrant bezig in de de drukkerij. Beeldbank Stadsarchief Enschede, 006831