Het Stadserf - De make-over van Enschedees centrum

Het Stadserf - De make-over van Enschedees centrum

Eind jaren ’60 was het centrum van Enschede nodig toe aan een make-over. Omgeven door vergane textielglorie waren delen van de oude stad, zoals de Walstraat en de Zuiderhagen, aan het verkrotten. Er werd een ambitieus plan ontwikkeld, waarbij de stadskern in amper drie jaar omgebouwd werd tot autovrij Stadserf.

Samen met Hans ten Brummelhuis, vrijwilliger voor onder meer het Stadsarchief Enschede, kijken we naar een paar foto’s en kenmerken uit die tijd.

Hans: "In de zestiger jaren had je al dat voor het eerst enkele straten autovrij werden. Enschede is een van de eerste steden waarvan ze het oude centrum helemaal autovrij hebben gemaakt. Door de vorm en omvang van de binnenstad was dit heel goed mogelijk. Om dit mogelijk te maken waren bepaalde rondwegen nodig. De eerste ring rond de stad is dan Oldenzaalsestraat, Boulevard, De Ruyterlaan en aan de noordkant de Molenstraat. De Oldenzaalsestraat is dus eind jaren 70 aangepakt, dat is een heel groot project geweest. Zelfs fabrieken zijn daarvoor afgebroken, toen de straat verlegd en verbreed werd.

Het idee was Enschede als winkelparadijs te adverteren. De Haverstraatpassage, ooit een van de belangrijkste winkelstraten van de stad, stond sinds de jaren ’60 overschaduwd door luifels. En het hart van de stad, de Oude Markt, was gevuld met verkeer en parkeerplekken. Een grote aaneengesloten voetgangerszone moest de stad verbinden. Van het Van Loenshof tot De Klomp, van het Van Heekplein tot de Heurne Met de Oude Markt als ‘ludiek en levendig centrum van cultuur en amusement’"

Hans: "Eind zestiger jaren moesten er zonodig luifels komen bij winkelstraten. Dat is zo’n overheersend iets geweest. Eerst in de Haverstraat, moest je door een poort heen om in de straat te komen. De straat heeft behoorlijk veel schade gehad. De laatste tijd wordt het gelukkig weer een heel stuk beter. Het is een hele uitzonderlijke straat, met die boogvorm en hele mooie panden. Met name de Oude Markt heeft een totaal andere positie gekregen door de aanleg van het Stadserf. Mensen kregen een andere looproute, sommige winkelstraten hebben daar last van gehad. Kwamen ze van het Station via de Marktstraat dan liepen ze eerder rechtdoor naar de Haverstraat. Over de markt reden er allemaal auto’s, er kon ook nog geparkeerd worden"

Uit de Tubantia van 14 november 1981: 

"Stadserf Enschede een gouden greep. Het is nauwelijks te geloven dat er nog maar vijf jaren geleden sprake van was dat Enschede één van de slechtste en armetierigste stadscentra had van het hele land. Vriend en vijand zijn het er nu over eens dat je vooral op koopavonden en zaterdags heel gezellig kunt winkelen in een binnenstad, waar sommige delen geheel voetgangersgebied zijn geworden en andere delen “verkeersarm”. Dit omdat er alleen nog maar in één richting via een ontsluitingslus door het hart van de stad kan worden gereden. Op warme avonden waren in de afgelopen zomer zelfs om middernacht de vergrote terrassen op de Markt nog drukker dan overdag, een grootsteeds beeld, dat doet vergeten hoe hier kort geleden praalrijders je bij wijze van spreken nog de vouwen uit de broek reden. Veertien miljoen heeft de hele operatie gekost, maar het resultaat is er dan ook naar. Enschede leeft weer en zo hoort het ook voor een stad van bijna 145.000 inwoners.”

Hans: "Als je naar de foto’s kijkt zie je ook hoe anders de straatindeling was in die tijd. De bestrating was veel meer in hokjes. Brede straten werden opgesplitst. Kiosken bij het stadhuis, leilindes voor de St. Jacobuskerk, bloembakken, muurtjes en verhogingen. Alles werd veel voller. Bij de laatste grote renovatie van het Stadserf (waarbij ook de goten in het midden van de weg zijn aangelegd) zijn bijna alle restanten daarvan weggehaald.
100.000 bezoekers kwamen er de eerste dag van de feestweek ter ere van de opening van het nieuwe Stadserf. Overal in de regio hingen advertenties met de ambassadeur voor ‘Winkelparadijs Enschede’. Een oranje paradijsvogel met in de ene vleugel een ijsje en onder de andere vleugel een pakket. Willem Ruis gaf bij een optreden in de binnenstad een reis naar Mallorca weg, marktlui hielden een non-stop marathonmarkt van vijfentwintig uur, er was een taptoe van muziekcorpsen, enzovoorts enzovoorts. Met de opening van het Ei van Ko en de onthulling van het opnieuw geplaatste brandmonument werden de laatste puntjes op de i gezet. Centrum Enschede was nu voorgoed van het winkelend publiek.

Tekst: Marijn Smeehuijzen

Bron: Interview Hans ten Brummelhuis, knipselarchief Stadsarchief Enschede

Bij dit artikel zijn de volgende foto;s uit beeldbank van Stadsarchief Enschede gebruikt:

• #047925 – werkzaamheden aan de Oldenzaalsestraat in 1979
• #090213 – De Haverstraatpassage rond 1980, overdekt door luifels
• #001676 - De Oude Markt als straat met parkeerplaatsen, 1970
• #011455 - Indeling van de Oude Markt als nieuw Stadserf, 1981
• #045498 - Nieuwe kiosken langs het Stadhuis in de Langestraat 1983
• #045506 - Leilindes voor de Jacobuskerk 1983
• #048358 - Feest Ei van Ko 1982
• #047899 - Stadserffeest en onthulling brandmonument 1982