Gemeente Enschede
Broodkruimel snellink

Oogstdag Hof Espelo.

Details

Oorspronkelijke datum bijdrage: 27/10/2020
Categorie: landgoederen
Locatie: Enschede, Weerseloseweg 259, 7522 PS
 
406 weergaven
 

Locatie op kaart

Oogstdag Hof Espelo.

De Oogstdag vindt altijd plaats aan het eind van juli, doorgaans op de vierde zondag van deze maand.

Bezoekerscentrum Koetshuis Hof Espelo is in het hoogseizoen (meivakantie t/m herfstvakantie) open op zondag en van maandag – woensdag en in het laagseizoen alleen op zondag.

 

Beschrijving

 

Al sinds een jaar of tien organiseert Hof Espelo eind juli de jaarlijkse Oogstdag. Tijdens deze dag, die wordt georganiseerd door vrijwilligers van Landschap Overijssel (eigenaar van Hof Espelo) staan oude ambachten centraal. De op de akker staande rogge wordt met de hand geoogst en op de traditionele manier in schoven gebonden. Ook is te zien, hoe het ouderwetse dorsen van rogge in zijn werk gaat. Naast het oogsten en dorsen worden op het voorplein bij het koetshuis Twentse ambachten getoond. Gedemonstreerd wordt bijvoorbeeld, hoe objecten als een bijenkorf, een gevelteken of een goastok (een Twentse wandelstok van gekruld hout) worden gemaakt.

Op de markt kunnen streekproducten worden geproefd. Om de Oogstdag extra luister bij te zetten, geven de Lonneker Boerendansers een presentatie van traditionele Twentse dansen.

 

Hof Espelo, plaats van handeling van de Oogstdag, is een minstens 800 jaar oud, kleinschalig Twents landgoed tussen Hengelo en Enschede.

 

Met een zeer oud loofbos, akker en weilanden, de Eschbeek, boerderijen, een landhuis en een koetshuis is het landgoed een zeer populair fiets- en wandelgebied. Het koetshuis is ingericht als bezoekerscentrum van stichting Landschap Overijssel, dat sinds 1984 de eigenaar is van Hof Espelo. Van dit oude landgoed Hof Espelo is een kaart uit 1759 bewaard gebleven, die nog altijd grote gelijkenis vertoond met het huidige landschap.

 

Geschiedenis

 

Een ‘Oogstdag’ met agrarische en ambachtelijke werkzaamheden, streekproducten, boerendans en muziek bestond vroeger niet. Ook een oogstfeest was in Twente onbekend.

Dat betekent niet dat het binnenhalen van de oogst vroeger geen heugelijk feit was, dat niet met ritueel werd omkleed. Tot in de jaren 1940 hulden Twentse vrouwen zich bij de roggeoogst in de ‘Sint Joapiksdracht’. De dracht is vernoemd naar Sint Jacobus, schutspatroon van de oogst en van molenaars. Zijn naamdag op 25 juli luidde de roggeoogst in.

Een evenement werd op die dag echter niet georganiseerd en de oogst werd ook niet per definitie die dag binnengehaald; dat was afhankelijk van het weer. Op Hof Espelo wordt het verleden in een gecondenseerde vorm nagespeeld. De beleving van de bezoekers staat centraal en zij moeten in korte tijd veel kunnen zien; oogsten en dorsen op één dag.

De getoonde ambachten, voorwerpen en kleding zijn authentiek, maar de Oogstdag als zodanig is een recent verschijnsel.

Het dorsen vond niet tijdens, maar na de oogst plaats. Boeren dorsten niet alleen in de herfst, maar ook in de winter. Bij het dorsen worden de graankorrels uit korenaren geslagen met een dorsvlegel. Ooit was dit één lange stok, maar later werden het twee stokken, die met ijzeren ringen verbonden zijn. De lange stok wordt met twee handen vastgehouden, de korte stok bungelt aan de ringen.

Bij het slaan klapt de korte stok op aren. Het kaf – het vlies om de graankorrels – breekt en de korrels komen vrij. Daarna worden kaf en koren gescheiden. Op de wan – een platte mand zonder rand – worden de korrels opgegooid, zodat de vliesjes verwaaien en de korrels in de wan achterblijven. Het dorsen was zwaar werk. In de winter deden de boeren dit in de vroege ochtend, als het te koud was om de slaap nog te vatten. Om de beurt sloegen zij met de vlegel op de aren. Om het werkritme vast te houden, zongen zij er liederen bij. Na te zijn opgewarmd zetten de boeren zich aan het ontbijt.

 

Historische achtergrond

 

Hof Espelo dateert uit Middeleeuwen. In 1215 schreef paus Innocentius III dat Hof Espelo eigendom was van het kapittel van Sint Pieter in Utrecht. Mogelijk was het daarvoor in handen van de kerk van Anneschethe (Enschede; aan de grens). In dat geval zou het in 1119 door bisschop Godebold aan het kapittel van Sint Pieter zijn geschonken. Hoe dan ook, Hof Espelo bestaat in 2015 minstens 800 jaar.

De hof was belangrijk voor de geschiedenis van Twente. Van hieruit beheerden hofmeiers landerijen van het Utrechtse kapittel in Twente en graafschap Bentheim. Op de hof gaven hofmeiers van 1215 tot 1770 leiding aan horige boeren en spraken zij recht als horigen

de regels overtreden hadden. Eind 18e eeuw werd Hof Espelo particulier bezit en vanaf 1887 waren textielfabrikanten eigenaar. In 1984 wist de stichting Overijssels Landschap het landgoed te verwerven en als één geheel te behouden.

 

Aantal belangstellenden

 

Hof Espelo is een populair fiets- en wandelgebied.

De Oogstdag trekt zo’n 1.500 – 2.000 bezoekers.

 

Betrokken partijen

 

Hof Espelo is eigendom van de Stichting Landschap Overijssel. De bemensing van het Koetshuis en de organisatie van de Oogstdag is in handen van vrijwilligers. Vanuit de Stichting Aveleijn werken er ook mensen met een arbeidsbeperking op het landgoed. Dit

betreft vooral activiteiten in de bosbouw. De Oogstdag wordt door vrijwilligers van Stichting Landschap Overijssel georganiseerd. Alle mensen die op die dag ambachten demonstreren of achter een kraam staan, doen dit op vrijwillige basis.

 

Verhouding subsidie- en sponsorgelden versus eigen inkomsten

 

Hof Espelo behoort tot de Stichting Landschap Overijssel. De stichting krijgt gelden van de Postcode Loterij, maar dat is niet bestemd voor activiteiten als de Oogstdag. De stichting leeft van donateurs. De vrijwilligers organiseren activiteiten als de Oogstdag om donateurs voor de stichting te werven. Alle mensen die op de markt staan of activiteiten ontplooien, werken vrijwillig aan de Oogstdag mee.

Hof Espelo kan geen entree heffen, want de locatie is van alle kanten vrij toegankelijk en dat maakt controle onmogelijk. De kosten van de dag moeten vooral worden terugverdiend met de verkoop van koffie en pannenkoeken.

Ook hopen de vrijwilligers bezoekers te verleiden om donateur te worden. Hof Espelo ontvangt geen geld van de gemeente Enschede en heeft evenmin relaties met sponsoren.

 

Eigen waardering

 

De vrijwilligers van Hof Espelo waarderen hun historiserende activiteiten, omdat dit bezoekers trekt die donateur van Stichting Landschap Overijssel zouden kunnen worden. Het accent ligt hiermee op het bijdragen aan en in stand houden van de stichting en daarmee de hof, niet op de activiteiten zelf.

 

Instandhouding erfgoed en ervaren knelpunten

 

Stichting Landschap Overijssel is afhankelijk van de naamsbekendheid en vooral van donateurs. Beide worden gestimuleerd door activiteiten als de Oogstdag. Het grootste knelpunt is het weer. Weet een Oogstdag bij goed weer 1.500 – 2.000 bezoekers trekken, bij slecht weer is alles voor niets geweest.

Tot nu toe weet Hof Espelo zonder problemen tientallen vrijwilliger te vinden die evenementen als de Oogstdag organiseren. Net als elders doet zich wel het probleem voor, dat veel vrijwilligers al wat ouder aan het worden zijn. Jongeren melden zich wel aan, maar zij zijn mobieler en onvoldoende op vaste dagen of dagdelen aanwezig om een vaste kracht te kunnen zijn.

 

Publiciteit

 

De Stichting Landschap Overijssel heeft een website en een kwartaalblad voor donateurs.

In dit blad is ook een activiteitenagenda opgenomen.

Staat er iets bijzonders te gebeuren, dan worden er ook persberichten verzonden aan de regionale dag- en weekbladen.

​​​​​​​Auteur/bron
Immaterieel Erfgoed in Enschede. Cement van een hybride stad. (IJsselacademie - Bureau Siebe Rossel, april 2014)

Trefwoorden:HOF ESPELO, OOGSTDAG
  • Geplaatst door
  • Auteur

    Immaterieel Erfgoed in Enschede. Cement van een hybride stad. (IJsselacademie - Bureau Siebe Rossel, april 2014)

Annotaties

0 annotaties
Er zijn nog geen annotaties op dit item