Gemeente Enschede
Broodkruimel snellink

Rentmeesterdag Hof Espelo

Details

Oorspronkelijke datum bijdrage: 28/10/2020
Categorie: landgoederen
Locatie: Enschede, Weerseloseweg 259, 7522 PS
 
329 weergaven
 

Locatie op kaart

Rentmeesterdag Hof Espelo

Openingstijden

Bezoekerscentrum Koetshuis Hof Espelo is in het hoogseizoen (meivakantie t/m herfstvakantie) geopend op zondag en van maandag – woensdag, en in het laagseizoen alleen op zondag.

De Rentmeesterdag vindt om de twee jaar plaats, op de zondag rond 17 september. De dag begint om 11.00 en eindigt om 17.00. In 2015 zal de Rentmeesterdag samenvallen met de afsluiting van de festiviteiten rond het 800 jarig bestaan van Hof Espelo. Die festiviteiten zullen in mei 2015 beginnen.

 

Beschrijving

Tijdens de Rentmeesterdag, die Hof Espelo eens in de twee jaar organiseert, komen de bezoekers in aanraking met een oude traditie.

Eeuwenlang was de 17e september de dag, waarop horige boeren verplicht waren om voor de hofmeier of rentmeester te verschijnen.

Vanuit Hof Espelo beheerde de rentmeester alle landgoederen van het Kapittel van Sint Pieter in Utrecht aan deze kant van de IJssel. De horige boeren moesten op de rentmeesterdag hun ‘tienden’ (10% van de oogst) in geld of natura afdragen. Ook moesten zij die dag hun rechten en plichten aanhoren, zoals die werden voorgelezen door de rentmeester.

Was een horige in gebreke gebleven, dan sprak de rentmeester op de hofdag (rentmeesterdag) ook recht. Verscheen een horige niet op de hofdag, dan kreeg hij een geldboete of verloor hij zijn rechten.

In 2013 gaf toneelgezelschap ’De Kunstenmakers’ vorm aan de Rentmeesterdag.

Acteurs staken zich in de Middeleeuwse kledij en speelden taferelen na, zoals die zich vroeger tijdens de hofdag zouden hebben voorgedaan. Naast de rechtsprekende hofmeier voerden zij een horige boer en een beul op. Er was een sfeermarkt en werden spelen en gebruiken als boogschieten en houtzagen getoond.

 

Geschiedenis

Beginnend in 2011 en daarna in 2013 blies men de Rentmeesterdag op Hof Espelo nieuw leven in. Omdat dit bij het publiek een groot succes was, wordt de eerstvolgende Rentmeesterdag in 2015 georganiseerd. Dit is voor Hof Espelo een bijzonder jaar, omdat de hof dan 800 jaar eerder voor het eerst schriftelijk wordt vermeld. De vrijwilligers van de Stichting Landschap Overijssel willen van deze dag een traditie gaan maken. De editie van 2013 had als thema de Middeleeuwen. Voor de volgende Rentmeesterdag wordt opnieuw gezocht naar een thema met bijpassende activiteiten. Zo kunnen de bezoekers zelf de Middeleeuwen in Twente beleven.

 

Historische achtergrond

Onder Franse hegemonie werd de horigheid in Nederland in 1809 afgeschaft bij de invoering van het Hollands Wetboek. De oude, feodale verhoudingen pasten niet bij de moderne idealen van vrijheid, gelijkheid en broederschap, die sinds de Franse Revolutie werden uitgedragen en ook in Nederland weerklank vonden. Tot de afschaffing waren de rechten en plichten van horigen in Twente als volgt: Horigen hadden eeuwigdurend het recht om op het land van de heer te wonen, dat land te bewerken en te leven van de opbrengst.

Hierdoor waren horigen van generatie op generatie verzekerd van hun levensonderhoud.

In Twente was de landheer ook verplicht om hout te leveren, als de boerderij van een horige gerepareerd moest worden. Deze bepaling vloeide voort uit het strenge verbod om eiken en beuken te kappen in het in de loop der eeuwen steeds verder ontboste Twentse landschap.

 

Waren horigen verzekerd van rechten en levensonderhoud, de landheer was er op zijn beurt zeker van dat zijn land bebouwd zou worden en productief zou zijn. Horigen moesten een tiende deel (de tienden) van de opbrengst van het land in graan, vee of geld afstaan aan de landheer. Ook moesten zij hand- en spandiensten verrichten. Dit betekende, dat een horige enkele dagen per jaar het land van de landheer moesten bewerken en hiervoor een os of paard ter beschikking moesten stellen.

 

Verder mocht een horige zonder de toestemming van de landheer niet trouwen of scheiden.

Zo werd voorkomen dat er teveel monden van het land gevoed moesten worden, of te weinig mensen waren om dat te bewerken.

Horigen mochten het land niet verlaten, tenzij de landheer toestond dat zij zich vrijkochten met geld, dat elders was verdiend. Waren er weinig horigen op het landgoed aanwezig, dan moesten horigen die zich wilden vrijkopen zelf plaatsvervangers zoeken. Kinderen vielen onder dezelfde regels als de ouders. Overleed een horige, dan viel de nalatenschap voor de helft toe aan de heer, of zelfs in zijn geheel, als de horige geen wederhelft had.

Eens per jaar moesten horigen hun rechten en plichten aanhoren, die door de hofmeier voorgelezen werden. Dat was op de 17e september, de hofdag (rentmeesterdag), waar horigen verplicht moesten verschijnen. De horige boeren moesten die dag hun ‘tienden’ in geld of natura aan de rentmeester of hofmeier afdragen. Was een horige in gebreke gebleven, dan sprak de rentmeester op die dag recht. Als horigen niet op de hofdag verschenen, dan kregen zij een geldboete of verloren zij hun rechten.

 

(J.W. Racer, Memorie en advis betreffende de eigenhoorige en hofhoorige goederen van het Bataafsch Gemeenebest in de Graafschap Bentheim en het Drost Ambt Twenthe, Verslagen en mededelingen van de Vereeniging tot beoefening van Overijsselsch Regt en Geschiedenis, 2e stuk, 1862, p. 17 – 36.)

 

Aantal belangstellenden

De Rentmeesterdag is nu twee keer georganiseerd.

De eerste keer op een zaterdag met slecht weer, de tweede keer op een zonnige zondag. Dat was met 1.500 – 2.000 bezoekers een groot succes.

Betrokken partijen De Rentmeesterdag wordt door vrijwilligers van Stichting Landschap Overijssel zelf georganiseerd. Zij werken samen met ‘De Kunstenmakers’ en met de mensen, die de sfeermarkt en de Middeleeuwse spelen verzorgden. Er is geen samenwerking met erfgoedinstellingen of andere partijen in Enschede.

Verhouding subsidie- en sponsorgelden versus eigen inkomsten Hof Espelo behoort tot de Stichting Landschap Overijssel. De stichting krijgt gelden van de provincie en de Postcode Loterij, maar dit is niet bestemd voor activiteiten als de Rentmeesterdag. De stichting moet het van donateurs hebben en vrijwilligers organiseren activiteiten als de Rentmeesterdag om donateurs te werven en de stichting te steunen in het beheer van landgoederen en bezoekerscentra.

Hof Espelo heft geen entree, want de locatie is aan alle kanten open en daarmee oncontroleerbaar.

De kosten van de Rentmeesterdag worden terugverdiend met koffie en pannenkoeken en vooral het werven van donateurs.

Hof Espelo ontvangt geen geld van de gemeente Enschede of van sponsoren.

Het in 2013 ingehuurde toneelgezelschap werd betaald voor hun optreden, maar alle mensen die op de markt stonden of andere activiteiten ontplooiden, werkten vrijwillig aan het evenement mee.

 

Eigen waardering

De vrijwilligers van Hof Espelo waarderen hun historiserende activiteiten, omdat dit bezoekers trekt die donateur van Stichting Landschap Overijssel kunnen worden. Het accent ligt op het bijdragen aan en in stand houden van de stichting, niet op de activiteiten zelf.

 

Instandhouding erfgoed en ervaren knelpunten

Stichting Landschap Overijssel is afhankelijk van de eigen naamsbekendheid en vooral van donateurs. Beide worden gestimuleerd door evenementen als de Rentmeesterdag. Het grootste knelpunt is het weer. Bij goed weer trekt men 1.500 - 2.000 bezoekers, bij slecht weer is alles voor niets geweest.

Tot nu toe lukt het om vrijwillig te krijgen voor de Rentmeesterdag. De vergrijzing begint echter wel toe te slaan. Jongeren melden zich wel aan, maar doorgaans zijn zij geen vaste kracht op vaste dagen.

 

Publiciteit

De Stichting Landschap Overijssel heeft een website en een kwartaalblad met een activiteitenagenda.

Bij bijzondere activiteiten worden persberichten verzonden aan de regionale dag- en weekbladen.

​​​​​​​Auteur/bron
Immaterieel Erfgoed in Enschede. Cement van een hybride stad. (IJsselacademie - Bureau Siebe Rossel, april 2014)

Trefwoorden:RENTMEESTERDAG
  • Geplaatst door
  • Auteur

    Immaterieel Erfgoed in Enschede. Cement van een hybride stad. (IJsselacademie - Bureau Siebe Rossel, april 2014)

Annotaties

0 annotaties
Er zijn nog geen annotaties op dit item