Gemeente Enschede
Broodkruimel snellink

Enschede in de Tweede Wereldoorlog. Verzet.

Details

Oorspronkelijke datum bijdrage: 3/5/2021
Categorie: gebeurtenissen
Locatie: Enschede
 
376 weergaven
 

Locatie op kaart

Enschede in de Tweede Wereldoorlog. Verzet.

In het begin van de bezetting ontstonden er allerlei vormen van verzet, zowel actief (het uitvoeren van acties tegen de bezetters) als passief (helpen onderduiken). Vaak ging het hier om kleine verzetsgroepjes die niet van elkaar op de hoogte waren. Maar het waren deze groepjes die het begin vormden van het latere beter georganiseerde verzet met haar grote sabotagehandelingen en andere verzetsdaden.
Het verzet begon kleinschalig. Het ging hierbij bijvoorbeeld om het verspreiden van folders waarin volwassen mannen werden opgeroepen zich niet te melden voor de door de Duitsers ingestelde werkplicht.

De eerste serieuze verzetslieden kwamen vooral uit communistische, socialistische en religieuze kringen. Zij hadden een andere overtuiging dan de bezetter en kwamen hiermee in conflict. Steeds meer gewone burgers sloten zich bij het verzet aan, dat snel groeide.
Men bouwde zendinstallaties om met elkaar en vooral Engeland in contact te kunnen blijven. Op deze manier ontstond al snel de eerste landelijke organisatie. Dit was de O.D. (Orde Dienst). Aan het einde van 1941 begon de O.D met het verspreiden van illegale verzetsbladen, de opvang van gevluchtte Franse krijgsgevangenen en het opbouwen van een inlichtingendienst. 

Verzetsgroepen
De eerste Enschedese verzetsgroep werd in 1940 opgericht. Hoewel hier een aantal oud-militairen bij betrokken waren, had deze organisatie geen militaire ambities. Ze hielden zich voornamelijk bezig met sabotage, hulp aan Joden en hulp aan uit Duitsland gevluchte krijgsgevangenen zoals Fransen en Belgen. Verder werd er hulp verleend aan piloten en aan onderduikers.
Er ontstonden in die jaren meerdere verzetsgroepen die allemaal voor zich zelf actie voerden. Prins Bernard heeft er voor gezorgd dat deze groepen samen gingen werken en een groep gingen vormen. Er bestond namelijk veel rivaliteit tussen de groepen onderling. Prins Bernard kreeg van koningin Wilhelmina het opperbevel over deze nieuw ontstaande groep. De groep kreeg als naam de B.S. (Binnenlandse Strijdkrachten).
De rol van de B.S. was van militaire aard. De B.S. streed met de Geallieerden mee voor de bevrijding van Noord-, Oost- en Zuid-Nederland. Hiervoor werd de groep verdeeld in twee onderdelen. Het S.G. (Strijdend Gedeelte) en het N.S.G. (Niet Strijdend Gedeelte). Tijdens de bevrijdingsgevechten in en om Enschede werd de plaatselijke B.S. ondergebracht in het hoofdbureau van de politie.

De rol van het verzet bij bevrijding van Enschede
Een aantal uren voor de gevechten om Enschede zouden plaats vinden, werden de verzetsmensen bewapend met de modernste wapens. Deze waren tijdens de jaren van bezetting via droppings door geallieerde piloten bij hen terechtgekomen. Met hulp van een vrijgegeven code wist men waar de wapens geleverd zouden worden.Deze verzetsgroep werd speciaal ingezet voor de gevechten tegen de Duitse bezetter en de bescherming van belangrijke gebouwen. Hierbij moet gedacht worden aan het station, het postkantoor en het belastingkantoor in Enschede. Gebouwen die de Duitsers anders nog wel eens in een laatste poging zouden kunnen vernietigen. Verder hield de compagnie zich bezig met het arresteren van zowel Duitse bezetters als NSB-ers’ en andere landverraders. Deze laatste groep werd ondergebracht in de vroegere textielfabriek J.F Scholten terwijl de militairen naar de voormalige textielfabriek Richtersbleek werden gebracht.

Kleine en grote daden van verzet
Bij de kleine verzetsdaden van de bevolking, zoals het demonstratief opsteken van twee vingers in V.-teken (V van Victorie), het roepen van “ O.Z.O” (Oranje Zal Overwinnen) en het dragen van oranje linten en rood-wit-blauwe vlaggetjes, bleef het niet. Goed georganiseerde verzetsgroepen uit Enschede haalden opmerkelijke en gevaarlijke acties uit die de bezetter liet schrikken.
Er werden overvallen en kraken georganiseerd om in bezit te komen van distributiebonkaarten en persoonsbewijzen. Verzetslieden die in gevangenissen werden vastgehouden, werden door knap opgezette acties bevrijd. Zo ook Piet Versteeg (Zwarte Piet) die door zeven verzetsmensen uit zijn cel in het Enschedese Politiebureau bevrijd werd en veilig ondergebracht werd op een adres aan de Calicotstraat. Ook hielp het Enschedese verzet bij het helpen ontsnappen van meer dan 55 gevangen gehouden verzetslieden uit de Koepelgevangenis inArnhem.

De heer G. Poolman vertelde, dat er in 1940 na de capitulatie als begonnen was met het verzamelen van materiaal en wapens die nog bruikbaar waren. Een deel daarvan was verstopt in het kasteel Darthuizen in Leersum. De wapens werden later vervoerd naar Veenendaal, van daaruit werden ze een paar jaar later verdeeld over de verschillende verzetsgroepen in Nederland. Een klein gedeelte kwam ook naar Enschede. In de kapperszaak van Poolman aan de Deurningestraat 19a werd ook een verzetgroep opgericht. In het begin werd daar één keer per maand vergaderd. Dit was best gevaarlijk, omdat er naast Poolman, op nummer 19, een N.S.B.-er woonde. Later werden er vergaderingen gehouden bij het Rondhuis aan de Henglosedwarsstraat 7 en in de Melkfabriek bij de heer Van Honschooten.

Er zullen vast en zeker meerdere groepen geweest zijn die over hun ervaringen in het eerste oorlogjaar zouden kunnen vertellen. Toch is er veel onduidelijkheid over de verzetsdaden. Er werd weinig tot niets verteld door veel van de groepen. De meeste van deze moedige mensen die de oorlog hebben overleefd zijn, zijn inmiddels overleden. Velen van hen namen hun ”geheim” mee in hun graf. Het is niet anders, het waren dan ook tijden en gebeurtenissen die heel erg ingrijpend waren in een mensenleven.

Afbeelding:

  • Openbare bekendmaking d.d. 14 september 1944, Beeldbank Stadsarchief Enschede, OB000051.

Trefwoorden:OORLOGEN, TWEEDE WERELDOORLOG, VERZET
  • Geplaatst door
  • Auteur

    Stadsarchief Enschede

Annotaties

0 annotaties
Er zijn nog geen annotaties op dit item