Gemeente Enschede
Broodkruimel snellink

Palmpasen Lonneker en de Vereniging Koninginnedag

Details

Oorspronkelijke datum bijdrage: 2/11/2020
Categorie: overige categorieen
Locatie: Lonneker
 
354 weergaven
 

Locatie op kaart

Palmpasen Lonneker en de Vereniging Koninginnedag

Met Palmpasen wordt herdacht dat Jezus op een ezel Jeruzalem binnenreed en door zijn volgelingen werd toegezwaaid met palmtakken. Het feest wordt op de zondag voor Pasen gevierd. Kenmerkend voor Palmpasen is de optocht door het dorp, waarbij kleine kinderen of hun ouders palmpaasstokken dragen. De optocht wordt georganiseerd door de Vereniging Koninginnedag Lonneker. De vereniging bestaat al sinds 1918 en bijna iedereen is lid. De VKL organiseert bijna alle feesten in het dorp en werkt samen met de muziekvereniging Excelsior. Arie de Haan is ruim 80 jaar en woont al zijn hele leven in Lonneker. Hij is voor de bewoners en voor de Stichting Historische Sociëteit Enschede - Lonneker dé autoriteit op het gebied van Lonneker tradities, Palmpasen en Pasen.

Optocht
De meegedragen palmpaasstokken verwijzen naar de intocht van Jezus, maar lopen in hun symboliek ook vooruit op Pasen. Voorafgaand aan de optocht worden de stokken om 14.00 op het schoolplein van de St. Liduïnaschool beoordeeld door de jury. Een kwartier daarvoor stroomt het plein al vol met kleine kinderen en hun (groot)ouders. Als de kinderen het plein betreden nemen zij de stok even van hun begeleiders over, laten zich trots fotograferen en hun stok beoordelen, rennen naar een vriendje of vriendinnetje en laten de paasstok bij de ouders achter. Om 14.30 uur trekt de stoet kinderen en ouders achter de muziek van Excelsior aan door de straten van Lonneker. Volgens De Haan wordt het liedje ‘palm palm poasn’ gespeeld, alsook het Twentse volkslied. Zowel kinderen als ouders zingen: ‘Palm- palm poasn, Loat de koekoek roaschen, Loat de kievit zingen, Dan krieg wie’j lekkere dingen.’ Rekening houdend met de kinderen, die hooguit 6 - 7 jaar zijn, is de afstand van de optocht kort. Ook mogen de palmpaasstokken niet te zwaar zijn. In de praktijk dragen de ouders de stokken. Na afloop van de rondgang vindt de prijsuitreiking plaats.

Prijsuitreiking
De Palmpaasstokken worden gekeurd door een driehoofdige jury onder leiding van De Haan. Met het aantekenboekje in de hand en elke stok nauwkeurig inspecterend, komt de jury tot een oordeel. Het uiterlijk van de palmpaasstok kan in Twente per gemeente verschillen en de stok moet aan specifieke eisen voldoen, om voor een ‘echte’ Palmpaasstok uit Lonneker door te kunnen gaan. De beoordeling geschiedt op grond van authenticiteit.
De Haan relativeert dit wel, want oorspronkelijke elementen als Taxus (inmiddels beschermd), echte eitjes (mag niet meer) en suikereitjes (niet meer verkrijgbaar) kunnen geen deel uitmaken van de Lonneker stok. In 2012 was er iemand die een stok met snoep in plaats van eitjes versierd had en hiervoor een prijs voor originaliteit kreeg. “In principe krijgt elk kind een prijsje, vaak een chocolade ei of een sinaasappel,” aldus De Haan.

Betekenis
De palmpaasstok wordt speciaal voor Palmpasen gemaakt en bestaat uit twee stokken, die een kruis vormen. Kruis en attributen hebben elk een vaste betekenis, die verwijzen naar de Paasweek:

• Palmtakje (doorgaans een alternatief soort groen): de intocht van Jezus in Jeruzalem (Palmzondag).

• Brood: werd door Jezus gebroken en verdeeld bij het laatste avondmaal (Witte Donderdag).

• Haantje: kraaide drie keer nadat Petrus drie keer zei Jezus niet te kennen (Goede Vrijdag).

• Kruis: het sterven van Jezus (Goede Vrijdag).

• Eieren: teken van nieuw leven (Paaszondag).

Kenmerken Palmpasenstok Lonneker
In Twente bestaan verschillende modellen van een palmpaasstok. Volgens Arie de Haan heeft een stok in Lonneker en omgeving de volgende kenmerken:

• Hout: dit moet van de bast ontdaan zijn. Tussen hout en bast zouden immers ‘boze geesten’ huizen.

• Stok: 80 - 100 cm, met op één derde van boven vier zijtakken en bovenop een punt.

• Groen: vroeger werd Taxus Baccata om de stok gebonden, nu Buxus of het groen van de bosbes.

• Kleuren: het papier voor stok en vlaggetjes heeft liefst de kleuren van Pasen, c.q. die van het altaar.

• Brood: op het groen rust een broodrad van gevlochten deeg. Het brood is liefst zelfgebakken.

• Fruit: een paradijsappel (peties-appel), goudrenet of sinaasappel komt boven het broodrad.

• Haantje: boven de appel zit ‘nen kuukelhaans’ en op de vier zijtakken kleine haantjes; één voor elke windrichting. De grote haan draagt soms jongen op zijn rug, maar moet als één geheel gebakken zijn.

• Lekkernijen: dit zijn tegenwoordig pinda’s, rozijnen, vijgen, ulevellen, ijsbonbons of krakelingen (het symbool van de Heilige Drie-eenheid), die aan touw tot slingers geregen worden.

Geschiedenis en historische achtergrond
Met Palmpasen wordt herdacht dat Jezus op een ezel Jeruzalem binnenreed en door zijn volgelingen werd toegezwaaid met palmtakken. Het feest wordt op de zondag voor Pasen gevierd. De specifieke vorm waarin Palmpasen in Lonneker gestalte krijgt, stoelt volgens De Haan op traditie. “Ik heb altijd in Lonneker gewoond en zo is het altijd gegaan.” Zijn kennis over Palmpasen ontleent Arie de Haan deels aan zijn ervaring, maar hij verwijst ook naar een ‘oud, zeldzaam’ boekje van Gerard Vloedbeld, ‘Palmpasen in Twente - Ne Gapse Geschriften’. In dit boek uit 1980 geeft Vloedbelt met tekeningen en beschrijvingen aan, hoe de palmpaasstok er traditioneel uitzag in Almelo, Rijssen, Borne, Hengelo en Enschede. Vloedbeld deed eveneens onderzoek in andere gemeenten zoals Tubbergen, maar zelfs de oudste inwoners konden hem niet de gevraagde informatie geven. Er werd vroeger niet veel aan gedaan of men maakte zich er niet druk om, aldus de auteur. Desondanks weet De Haan exact hoe een traditionele palmpaasstok van Lonneker er uit moet zien.

Aantal aanwezigen/belangstellenden
Ondanks felle kou en afgelastingen elders liepen in Lonneker honderden mensen in de optocht mee. Betrokken partijen Als gezegd is bijna iedereen in Lonneker lid van de Vereniging Koninginnedag Lonneker en werkt deze vereniging nauw samen met Excelsior. Bij de optocht zet de politie enkele straten af en rijdt hun auto voor de stoet uit.
De Haan: “De relatie met de gemeente is prima. Ze weten wat ze aan ons hebben. We kunnen goed organiseren en het gaat nooit mis. Daarom krijgen we altijd een vergunning, of het nu voor de Palmpaasoptocht is of voor het paasvuur. Er wordt nooit moeilijk over gedaan.”

Verhouding subsidie- en sponsorgelden versus eigen inkomsten
De Vereniging Koninginnedag Lonneker ontvangt geen subsidie en werft geen sponsoren. Bijna alle inwoners zijn lid en betalen contributie. Dat is voldoende om activiteiten te organiseren en elke kind bij Palmpasen een kleinigheid te geven.

Eigen waardering
Arie de Haan: “Het is traditie hier. De hechte gemeenschapsband en de tradities versterken elkaar.”

Instandhouding erfgoed en ervaren knelpunten
De palmpaasoptocht is populair en de Vereniging Koninginnedag Lonneker houdt de gemeenschap bijeen. De Haan: “We doen de dingen hier zoals het altijd ging. Iedereen doet mee en dat gaat goed.”

Publiciteit
De palmpaasoptocht wordt gedragen door de bevolking van Lonneker en iedereen is op de hoogte. De lokale editie van de Tubantia en diverse websites met uitgaanstips maken melding van de optocht. De Vereniging Koninginnedag Lonneker heeft een website: www.vkl-lonneker.nl

Auteur/bron
Immaterieel Erfgoed in Enschede. Cement van een hybride stad. (IJsselacademie - Bureau Siebe Rossel, april 2014)

  • Geplaatst door
  • Auteur

    Immaterieel Erfgoed in Enschede. Cement van een hybride stad. (IJsselacademie - Bureau Siebe Rossel, april 2014)